Verimli Çalışmak - 101 - Alper İskender

Verimli çalışmak üzerine beni bu yazıyı yazmaya iten sebep şurada(1) da bahsedilen oyun sektöründe Crunch Time’ın hala normal kabul edilmesi oldu. Bu sebeple kısa vadeli faydayı bir kenara bırakıp, uzun vadeli sağlıklı bir çalışma düzeninin nasıl oluşturulabileceğinden ve bunun neden gerekli olduğundan bahsetmek istiyorum. Üstelik şirketlerin o kadar sevmesine rağmen işe yaramayan(2) bir metottan bahsediyoruz.

Zamanını iyi yönetmek isteyen herkesi ilgilendiren bu konu hakkında olabildiğince kapsayıcı olmaya çalıştım. Buna rağmen yazının masa başı işlerde çalışan ve özellikle teknoloji dünyasında uzaktan çalışma imkanına sahip kişilere daha yararlı olacağını söylemeliyim. Tabi ki bazı alt başlıklardan herkes yarar görebileceği için bu alanlarda çalışmayanların da okumasını tavsiye ederim.

Bu yazının başarılı ile başarısızı ayıran bir yazı olmadığını da belirtmeliyim. Böyle çalışanlar kariyerlerinde daha başarılı olur gibi bir sonuç da çıkartılmamalı. Yazının tek amacı, sağlığınızı birinci planda tutarak uzun vadeli bir çalışma hayatında nasıl daha az zamanda(3) daha çok iş(4) yapabileceğinize dair arkasında en azından bir araştırma olan tavsiyeler vermek. Daha da uzatmadan başlayalım.

Uyumadan önce…

İyi bir uykunun bütün gününüzü etkileyebileceğini düşünersek, uyku kalitenizi artırmak için yapabileceğiniz ve sizden fazla zaman almayacak iki, üç konu var.

Yapılan bir araştırmaya göre(5) yarın ne yapacağınızı yazmak, uykuya ortalama 9 dakika daha hızlı dalmanızı sağlıyor. Burada önemli olan bugün yaptıklarınızı değil, yarın yapacaklarınızı yazmanız. Bir bakıma to-do list de diyebiliriz aslında. Bunu yaparak beynimizin en sevmediği konulardan birisi olan belirsizliğin biraz olsun önüne geçmiş oluyoruz. Stresin ana kaynaklarından biri ne olacak sorusuna veremediğimiz cevaplar olduğundan(6), yarın ne konuda çalışmayı planlıyorsanız, düşünmekle kalmayıp bunu bir kenara yazmanız size fazlasıyla faydalı olacaktır.

Bir diğer konu beslenme düzeniniz ile alakalı(7). Yatmadan 3 saat önce yemek yemeği bırakmak yerine, akşam yemeği ve sonrasında yiyeceğiniz atıştırmalar varsa bile bunların ne olacağına, ne kadar olacağına karar vermek yemeği komple bırakmaktan daha yararlı olabilir.

Son olarak yatmadan 2-3 saat önce herhangi bir parlak ekrana bakmayı bırakmanız(8), uyku kalitenizi artıracaktır. Günün başka bir saat diliminde kitap okuyorsanız, bu saatlere kaydırmanızı tavsiye ederim.

Uyku

Uykusuzluğun etkilerini hızlıca gözlemliyor olmamıza rağmen öneminin yeterince farkında değiliz(9). Vücudumuzun bir molaya ihtiyacı var hem de her gün. Her uyanık geçen 24 saat performansın %25 düşmesine(10) sebep oluyor. Uyumaya ‘’çalışmak’’ da yeterli değil, az önceki araştırma linkinden okuyabileceğiniz gibi kalitesiz uyku sanki hiç uyumamışsınız etkisi de yaratabiliyor. Bu etki sebebiyle zor problemleri çözmekte(11) kaliteli bir uyku uyumuş insanlara göre bir adım geride olduğunuzu bile söyleyebiliriz.

Uyku kalitenizi artırmak için karanlık bir oda yaratmak(12), egzersiz yapmak(13) ve iyi bir yastığa sahip olmak(14) alabileceğiniz en kolay aksiyonlardan.

Uykudan sonra…

Yatmadan önce sosyal medyayı bıraktığımız gibi, sabah alarm çaldığında da elimize hemen telefonu alıp kaldığımız yerden devam etmemeliyiz.

O gün için yaptığın planları gerçekleştirdikten sonra eğlence sektörünün bir parçası olan eylemlerde bulunmalısın, 5 dakikalık bir oyalanma olsa bile. Burada bir başka tavsiyem maillerinize de(eğer işiniz ile doğrudan alakalı değilse) gün başında değil gün sonunda bakın(15). En kritik mail bile 8-9 saat bekleyebilir. Yeni bir güne başladınız, bir programınız var buna mani olabilecek olasılıklardan kaçının. Verimli çalışmak istiyorsanız, güne dünyanın gündemi ile başlamayın, her gün için sizin kendi gündeminiz olmalı.

Bir dakika… Gece mi çalışmalı gündüz mü?

Bu konuyu da araya sıkıştıralım.

Ne zaman yatmalısınız veya ne zaman kalkmalısınız hakkında bir detay vermedim farkettiyseniz çünkü bu konuda ne dersem diyeyim bir genelleme yapmak beni haksız çıkaracaktır(16). Günün hangi saatlerinde verimli olduğunuzu sizin bulmanız gerekiyor. Verebileceğim bir tavsiye ben gece iyi çalışıyorum çünkü hep gece çalıştım demek yerine, gündüz iyi çalışacağınıza inanmıyor olsanız bile kararlılıkla bunu 2-3 ay deneyip, bildiğinizi sandığınız şeyi test de etmelisiniz. Örnek olarak benim için geceleri çalışmak daha ‘kolaydır’ ama kesinlikle her seferinde fark ediyorum ki, gündüzleri daha verimli çalışıyorum. Bunu da 3-4 yıl gece çalışmış, gece çalışmayı seven biri olarak söylüyorum. Tersi durumdakiler de gece çalışmayı deneyebilir.

Devam edelim… Beslenme

Sağlıklı beslenmeyenlerin verimlilik kaybı yaşaması daha olası(17). Mutfak alışverişi yaparken genelde kısa vadeli fayda göz önüne alınır, bazılarımız bunu mecburiyetten yapsa da çevremden de biliyorum ki birçok insanda sağlıksız beslenme ekonomik yetersizliğin getirdiği zorunluluktan yapılmıyor. Sağlıksız beslenme tercihi zararını bilmemekten çok, kolay bir tercih olmasından kaynaklanıyor. Açken sen sen değilsin sloganı bu yüzden çok başarılı, hemen o açlık hissini bastırmak için en kolay tercihe yöneliyoruz, negatif etkilerini düşünmeden(18).

Çalışma vakti geldi. Nasıl bir ortamda çalışmalı?

Verimli çalışmaktan bahsederken 3 ayın nasıl suyunu sıkabilirizden bahsetmeyeceğimizi söylemiştik.

Crunch Time(19) insanların belli bir sektörde çalışabileceği toplam süreyi kısaltan bir metot. Tükenmişlik sendromu(20), Crunch Time ile birlikte paket olarak satın alınabilecek bir şey, ikisini birbirinden ayıramayız. O yüzden burada verilen hiçbir tavsiye kısa vadeli yararları düşünülerek yazılmadı. Yaşlandığınızda da mesleğinizi sağlıklı bir şekilde icra etmeye devam edebilmeniz için, sağlık konusu da dikkate alınarak nasıl verimli çalışabileceğimizi konuşacağız.

Öncelikle en kolayından başlayalım, her çalışma günü üzerine oturacağınız koltuğun ucuzunu almayın(21). Belinizle gelecekte zor günler mi geçirmek istiyorsunuz sorusuna kimse evet diye cevap vermez(22). 24 saatin 8’inde hiç de insanın doğasına uyumlu olmayan sürelerde hareketsiz bir biçimde oturacağımızdan o koltuk kaliteli olmalı ve belinizi ‘doğru’ biçimde desteklemeli.

Masa ise diğer önemli başlıklardan. Sit&Stand masa uzun vadeli olasılıkları düşündüğünüzde alınacak en mantıklı masalardan(23). Mekanik olanlarını tavsiye ederim. Pratikte belki masayı her gün kaldırıp, indirmeyeceksiniz ama bazı günler dizleriniz ayakta çalıştığınız için size teşekkür edecektir. Yaşınız ilerledikçe bu konuya yaptığınız yatırımlara dair minnettarlığınızın artacağından eminim.

Bu konuda bir parantez daha açmak gerekiyor, Sit&Stand masanın en büyük yararı kısa süreli dizlerinizi rahatlatmak üzerine. Hareket etmek yerine bunu tercih etmeyin(24). Kardiyovasküler problemleri yaşama ihtimalinizi azaltmak için hala molalarda masanızın başından ayrılmanız gerekiyor(25). Ne tüm gün oturmak iyi, ne de tüm gün ayakta durmak.

Dikkatinizi dağıtacak öğeleri en aza indirgeyin

Telefonunuzun da çalışırken verimliliğinizi etkilediğini tahmin ediyorsunuzdur. Mobile de oyun geliştiren biri olarak cihazda test yapmadığım çalışma vakitlerinde telefonu başka bir odada bırakıyorum. Eğer işiniz telefonla direk bağlantılı değilse size de aynısını tavsiye ederim.

Yapılan bir deneyde(26) telefonu odanın dışında olanlar deneyde en iyi performansı gösterirken, en kötü performans seviyesindekiler de telefonu masanın üstünde olanlardan çıkmış. Bildirimleri kapamak, telefonu ters çevirip masaya koymak, hepsi aslında daha kolay bir çözümün varlığı görmezden gelinerek verilmiş tavsiyeler. Telefonunuzu çalıştığınız yerin dışında bırakın.

Bütün bu yazı boyunca verilen tavsiyelerin hepsinin amacı aslında daha iyi odaklanabilmenizi sağlamak(27). Daha kaliteli bir uyku, daha iyi beslenme, daha iyi bir çalışma ortamı hepsi daha iyi odaklanabilmeniz için çaba sarf ettiğimiz konular. Hatta daha basit bir noktaya getirelim mevzuyu, orada çalışmak için bulunduğunuzu kendinize hatırlatın, bütün dikkat dağıtıcı konulardan uzaklaşın(28). Çalışmak istemiyorsanız, çalışıyor gibi yapmak yerine o günü dinlenerek geçirin, eminim uzun vadede daha yararlı olacaktır.

Gün içinde ne aralıklarla çalışmalı?

Pomodoro(29) tekniğinin bu konuda yeterli olduğunu düşünüyorum.

Önerilen 25 dakikalık zaman aralığını kendinize göre ayarlayabilirsiniz, ekleyeceğiniz dakikaların zaman içinde devleşeceğini göz önünde bulundurun. Neden o 5 dakika molaya ihtiyacınız olduğunu üniversite derslerinden hatırlayabilirsiniz. Blok ders denen bir kavram vardır, üniversite hocaları 10 dakika mola vermemek uğruna hem dersin son yarım saatindeki kendi enerjilerini boşa harcarlar hem de karşılarındaki insanların son yarım saati hiç hatırlamamasına sebep olurlar. Verimi düşürmemek için zihninize o 5 dakikalık molayı verin. Dinlenmek için ara verdiğinizi unutmayın, bu sırada odağınızı hiç aklınızda olmayan konulara kaydıracak eylemlerden kaçınmak iyi olacaktır. Oturmaya devam etmek yerine ofiste ya da evde biraz dolaşabilirsiniz. Kendinize bir bardak kahve yapmak için iyi bir zaman.

Kahve demişken…

Her şeyin dengeyi bulmakla ilgili olduğunu düşünürsek, kahveyi de abartmamanız sizin yararınıza. Zaten ne kadar içerseniz için, kafein toleransınızı(30) artıracağınızdan, mevcut günlük bardak tüketiminiz bir noktadan sonra yetersiz gelip bir bardak daha içmenize sebep olacaktır. Bu konuda günde 2 bardak benim limitim. Bu kadarı bile kesintisiz yapıldığında bir bağımlılığa sebep veriyor. İçmediğiniz gün elinizin ayağınızın karışmasını istemiyorsanız, bu düzenle de zaman içinde oynamalısınız. Vücudunuzun da her bozduğunuz rutin için size tepki vereceğini unutmayın. İster bu rutin sizin yararınıza isterse zararınıza olsun.

Çalışmaya dönelim. Ne tip araçlar kullanmalı?

Tavsiyeleri sadece spesifik mesleklerin yararlanacağı seviyeye indirmeden bu konuda da bir şeyler söylemek gerekirse, kontrol listesi kullanmak hayatınızı kolaylaştıracaktır(31). Burada verebileceğim tavsiye haftalık yerine günlük tablonuzu göreceğiniz bir düzende çalışmanız. Benim kullandığım 2do uygulaması bunu sağlıyor ama kendi zevkinize göre başka şekilde de kontrol listesi tutabilirsiniz. Haftanın programı yerine günün programını görmek, bunların hepsini bu hafta mı yapmam gerekiyor sorusunun sizde oluşturacağı stresi azaltmaya yönelik bir tercih. Çığ gibi bir tablo ile karşılaşmanız motivasyonunuzun düşmesine sebep olabilir.

Flux size önerebileceğim bir başka uygulama, renklerin ön planda olmadığı anlarda gözlerinizi daha az yormak adına(32) bunu çalışma ekranınızdan eksik etmeyin derim.

Çalışırken ne yapmamalı?

Multitasking.

Araştırmalar yalnızca bir işe odaklandığınızda alacağınız verimi, iki işi bir arada yaparken alamayacağınızı söylüyor(33). Bir çalışmanın bitiş süresini uzatmanın yanında, çalışma içindeki hataların sayısının da artmasına sebep oluyorsunuz. Sizde bir reflekse dönüşen işlerde, hala multitasking yapmaktan zarar görmeyebilirsiniz ama yaratıcılık gerektiren, düşünce gücü gerektiren işlerde hem verimliliğinizi %40’a kadar(34) düşürüyorsunuz hem de kendi kendinize daha fazla hataya sebebiyet vererek iş yükünüzü artırıyorsunuz.

Multitasking hakkında önemli bir detay daha var. Birkaç tavsiye gördüm internette, tek bir kişiden gelmediğinden de genel bir yargı oluştuğunu düşünüyorum bu konuda. Tam tersini düşündüğümden bunu da araya sıkıştırmak istedim.

Çalışırken bir şeyler öğrenmek adına arkaplanda eğitim videoları açmak öneriliyor. Birkaç cümle haricinde ne izlediğiniz akılda kalacaktır, ne de oraya ‘’kulak kabartmak’’ zorunda kaldığınızdan verimli bir şekilde çalışabileceksinizdir. Verim kolay ölçülebilir bir şey olmadığından, yarım yamalak akılda kalacak birkaç cümle için neyin feda edildiğinden emin olunduğunu sanmıyorum. Öğrenmek beyin için en yorucu eylemlerden biridir. Başarısızlıkla sonuçlanması en yüksek olasılıktaki multitasking girişimlerinden biri bu. Dikkatinin bir kısmını devamlı başka bir alana kanalize etmekle(35) aslında mevcut kapasiteni bölüp verimi azaltmaktan başka bir şey yapmıyorsun.

Gün ortası…

3-4 saatlik bir çalışmanın ardından büyük bir ara verme zamanı geldi. 5 dakika artık yeterli olmayacak bir süre. Burada dikkat etmeniz gereken, çalışma havasından çıkmamak. Dinlenmek için bu arayı verdiniz, bu yüzden bu kısımda sizi yoracak başka bir konuya zaman ayırmayın.

Tüketemeyeceğimiz kadar içeriğin olduğu günümüzde böyle aralıkları da doldurmak istiyoruz, sanki hepsini tüketmemiz gerekiyormuş gibi. Bunu da yapmanızı tavsiye etmem çünkü beyninize nefes aldırmadan devam etmeniz, kısa süreli olarak sizde bir yanılsamaya sebep olacak, zamanı çok dolu geçiriyorum hissi yaratıp uzun vadede size zarar verecektir.

3-4 ay boyunca bu molaları podcastlerle doldurduğumu söylemeliyim. Yemek molasında bir yandan da podcast dinliyordum ve podcastleri, videoları 1.25x 1.50x hızında tüketmeye başladım. Bir anda çok fazla şeyi daha kısa sürede tüketebilmek ne akılda kalıcı ne de yararlı. Kendinizi uzun vadede boğuyorsunuz. Sınavdan önceki akşam bütün kitabı bitirip, bir hafta sonra hiçbir şeyin aklınızda kalmamasına benzer bir etki yapıyor. Bu yüzden bir makine olmadığınızın farkına varıp dinlenme sürelerini gerçekten dinlenmeye ayırın.

Günün geri kalanı…

İşlerinizi gün ortasına göre bölerseniz de daha verimli bir çalışma düzeni sağlayabilirsiniz. Yaratıcı işleri gün ortası molasından önce yapmanızı tavsiye ederim. Gün ortasından sonraya o günün işlerinden en hafiflerini bırakın. Gün sonunda artık odağınızı bambaşka meselelere kaydırabilecek maillerinize bakabilirsiniz.

Spor vakti

Özellikle masa başı işlerde çalışanların bu konuda lüksü olduğunu düşünmüyorum. Fiziksel aktivitenin azlığı 26 farklı kanser tipine yakalanma ihtimalinizi artırıyor(36) ve bu tek bir yönü. Kalp hastalıklarından bambaşka konulara kadar spor yapmanızın size inanılmaz bir faydası var. 1 birim girdi koyup, 10 birim çıktı almak gibi bir konudan bahsediyoruz. Çıktıların hepsi de tek bir başlık üzerine değil, siz hastalıklardan korunmak için spor yaparsınız, hedeflemeseniz bile odak sürenizin artmasına(37) ya da beyninizin farklı bölgeleri arasındaki bağın artmasına(38) yardımcı olursunuz. Hayatta 1 verip 10 aldığından bu kadar emin olabildiğin çok az konu var. Spor yapmamak irrasyonellik.

İş yükünün motivasyonunuzu düşürdüğü günlerde ne yapmalı?

Zeigarnik Effect’den(39) yola çıkarak işe yarar bir tavsiye vermişler bu konu hakkında. Bazı günler yapacağınız işin bir günde bitmeyeceğinin farkında olduğunuzdan başlamak konusunda hevessiz olabiliyorsunuz. Böyle günler için ‘küçük’ yarım işler bırakın, bugün 15 dakika daha çalışsanız bitirebileceğiniz bir işi yarına bırakın. Ertesi gün o iş üzerinde çalışarak başlarsanız günün ilk saatlerindeki isteksizliğinizi yenip hız kazanabilirsiniz. Buradaki deneyimin bir benzerini eminim herkes yaşamıştır, gün başlangıcında isteksizsinizdir ama çalışmaya başlayınca o ruh haliniz değişir ve bir ritim tutturur ona devam edersiniz. Bu metot ile tam da bu hedefleniyor.

Bir problemde takılıp kalırsanız…

Problemle cebelleşmek yerine bir ara vermek daha yararlı olacaktır. Yapacağınız başka bir işiniz varsa ona devam edin. Yarın yeniden o problem karşısına oturduğunuzda yaratıcı bir çözüm bulabilme olasılığınız daha yüksek.(40)

Trafik konusu önemli

Enerjinizi kısıtlı bir kaynak olarak düşünmeli ve en değerli varlığınızın da zaman(41) olduğunu bilerek hareket etmelisiniz. Trafikte geçirdiğiniz her vakit hem enerjinizi boş yere harcıyorsunuz hem de zamanınızı. Ayrıca sağlığınız üzerinde de bir sürü etkisi var(42). Bu konudaki problemi çözemiyorsanız, yaşadığınız şehrin trafiğini çözmek işiniz değil ise bu çok doğal. Bu sorunu ortadan kaldıracak eylemlere girişin. Bir ofise gitmeniz şart ise yakınına taşının ya da bir ofise gitmenizi gerektirmeyecek işlerde/işyerlerinde çalışın(43) ya da yakınınızda ofisi olan işleri arayın ya da trafik sorunu az olan bir bölgeye taşının. Ne yapın edin, bu sorununuzu bir şekilde çözün.

Dinlenmeyi unutmayın

Dinlendiğiniz zamanların da çalıştığınız anlar kadar önemli olduğunu unutmayın. Motivasyonun tavan yaptığı dönemlerde sanki tutmasalar durmadan çalışabileceksiniz gibi hissediyor olabilirsiniz ama bu noktada dinlenmediğiniz her an verim seviyenizin düştüğünü(44), o hissinizin yanıltıcı olduğunu bilerek çalışmayı bir noktada bırakın, hem kendi sağlığınız hem de işinizin sağlığı için.

Yazıyı bitirirken…

Verimli çalışmanın az çalışmakla eş anlama gelmediğini hatırlatmak isterim. Çok çalışmayanın verim konusunda verilen tavsiyeleri içselleştiremeyeceğini düşünüyorum, kıyas yapabilmek önemli. Çok çalışmaya başladıktan sonra verim üzerine kafa yormalısınız.

Bulunmak istemediğiniz ortamda veriminizi artırmanız zordur. Sevmediğiniz işte verimli çalışamazsınız, ya sevdiğiniz işi yapın ya da yaptığınız işi sevin. Çok çalışmanın eğlenceli bir tarafını bulabilmek için neden her gün yatağınızdan kalkıp ”o” işi yapıyorsunuz sorusuna iyi bir yanıtınız olmalı.

Uygulamak istediğiniz tavsiyelerin hepsini aynı anda uygulamaya çalışmamanız sizin yararınıza. Hayatınızda yarattığınız değişimin bir alışkanlığa dönüşmesine zaman tanıyın, ardından diğer sevdiğiniz tavsiyeye geçin. Hepsini bir anda uygulamaya çalışmak sizi boğmaktan başka bir işe yaramayacağı gibi, bıkkınlık hissi ile hepsinden vazgeçip başlangıç noktasına dönmenize de sebep olabilir. Günün sonunda bunların hiçbiri kanun değil, kendinizi sıkmayın(45).

Kaynaklar, verilen tavsiyelerin arkasındaki sebepleri daha iyi anlamanız için de değerli. Nedenlerini bildiğiniz tavsiyeleri hayatınıza daha kolay entegre edebilirsiniz. Onları da pas geçmeyin.

Son olarak 101’in de ne anlama geldiğinden bahsetmeliyim. Verimli çalışmaktan bahsediyorsak her konu birbiri ile bağlantılı ve burada anlatılanlar yalnızca koca bir hikayenin küçük bir kısmı. Bu yazıya sığmayan ama aynı derecede önemli fazlasıyla konu var. Bu yazıda bahsedilip hızlıca geçilmiş ama üzerine ayrı bir yazı yazılabilecek birçok konu var. Yeterince kapsayıcı olmayan alt başlıklar var. Eksik çok. 101, herkese dokunabilecek seviyedeki dersler için kullanılır, başlangıç seviyesi kısacası. Değinmediğim konuları bu şekilde değerlendirin. Benden şimdilik bu kadar, faydalı olması dileğiyle.

Yeni yazılardan haberdar olmak için beni Twitter‘da takip edebilirsiniz.

Seri bir isim değişikliğinin ardından “Verimli Bir Hayat – 201” olarak yoluna devam ediyor. Buradan ikinci bölüme ulaşabilirsiniz. Buradan da üçüncü bölüme.