“Bir insanı cevaplarına göre değil, sorularına göre değerlendirin.” – Voltaire

İyi bir soru, insanın içinde cevaplama arzusu uyandırıyor. Kaliteli bir bulmacaya denk gelmek gibi.

Notlarıma göre 2020’de James Clear’ın e-bültenine kayıt olmuşum. Her hafta sorduğu sorulardan 44 tanesini kenara kaydetmişim.

Başkaları da cevaplamak ister belki diye bunlardan 10 tanesini Türkçe’ye çevirdim;

1- Hayatının hangi dönemini tekrarlamayı seçersin? Bu sana bugün zamanını nasıl geçirmen gerektiği hakkında bir şey söylüyor mu?

2- Hikayemin hangi kısımları artık bana hizmet etmiyor? Bırakmam gereken hangi hikayelere bağlıyım?

3- Bugün yaptığım şeyleri, önümüzdeki beş yıl boyunca yapmaya devam edersem, istediğim şeylerin daha fazlasına mı yoksa daha azına mı sahip olacağım?

4- Bu kitaptaki kelimelerin %99’unu çıkarmak zorunda kalsaydım, geriye ne kalırdı?

(Kitaplarla ilgili bir soruya parantez açmazsam gözüm açık gider. Bu soruya cevap verirken kitabın anlattığı en önemli konuyu yazmıyorum. Onu herkes yapabilir. Hatta yakında yapay zekaya da bunu yaptırabilirsiniz.

Bu kitaptan bana kalmasını istediğim en önemli konu ne? Bu soruya yalnızca benim verebileceğim bir cevabı not alıyorum.)

5- Hayatımın hangi noktasında enerjimi, sarf ettiğim eforu umursamayan biri için harcıyorum?

6- Yıl boyunca geliştirmeye çalıştığım alışkanlığın başarısız olmasının en olası nedeni neydi?

7- Arzu duyduğun miktar ne? Biraz daha azına mı, biraz daha fazlasına mı ihtiyacın var? (Her konuya uyarlanabilir.)

8- Yarın biri hayatının kontrolünü ele geçirse, değiştireceği ilk şey ne olurdu?

9- Ortaya çıkacak hikayeyi mi yoksa ortaya çıkacak sonucu mu istiyorsunuz?

10- Kazanmaya değer bir oyun mu oynuyorsunuz?

Sonuncuyu bilerek biraz klişe seçtim. Genelde klişeden kaçmaya meyilliyizdir.

Geçenlerde paylaştığım Baltasar Gracian bile 1647 yılında bundan yakınmış. İnsanların orijinal görünebilmek uğruna klişeden kaçıp, hayatın ağır meselelerini riske atmalarından yakınıyordu.

350 küsür yıl geçmiş. Pek de bir şey değişmemiş gibi görünüyor. Hala aynı davranış döngüleri mevcut.

Kaos teorisi de bize başlangıç noktasının bütün sonuç üstündeki en önemli değişken olduğunu söylüyor. Ortada yaptıklarımız değil, sona doğru sarf ettiğimiz eforlar değil.

Bu 10 sorudan 1 tanesi akılda kalacaksa, aklınızda bu klişe sorunun kalmasını isterim.

Madem sorular üzerine bir yazı, bunu şöyle de genişletebiliriz.

Bu sorulardan 9’undan vazgeçmem gerekse, geriye hangisi kalırdı?

Size özel olan cevap, benim sizin için seçtiğim sorudan daha değerli.

Başkalarının sorduğu sorulara odaklandık hep. Bir tane de benden gelsin;

Hayatının en mutlu anı geride mi kaldı yoksa ileride mi?

Bazı sorular, hileli zarlar gibidir. Ne cevap verirsek verelim kaybederiz.

Soruyu sorgulamak yerine cevaba odaklanırsak, kendi kendimizi durduk yere mutsuz edebiliriz.

(Bu yazı ilk kez 7 Kasım 2023 tarihinde X platformunda yayınlanmıştır.)